Wyrok TSUE z dnia 29.04.2021 korzystny dla kredytobiorców w tym dla klientów dawnego GE Money Bank
Szanowni Państwo,
Wyrok TSUE z dnia 29.04.2021 r C-19/20 kolejny raz potwierdził korzystną linię orzeczniczą dla frankowiczów i dał kolejne ważne wskazówki do orzekania sądom krajowym.
Sąd musi unieważniać umowę według treści z daty jej zawarcia, a nie zmienionej aneksem
Podpisanie przez kredytobiorcę aneksu lub porozumienia już po zawarciu umowy kredytowej, w tym także dotyczącego spłaty rat kredytowych w walucie CHF, który nie był świadomy nieuczciwych warunków zawartych w jego umowie kredytowej i nie został przy zawarciu aneksu o nich pouczony i poinformowany przez bank, nie blokuje i nie przeszkadza w stwierdzeniu nieuczciwych warunków zawartych w jego pierwotnej umowie kredytowej. Wprowadzenie nowych elementów np. z ustawy antyspreadowej poprzez zawarcie przez kredytobiorcę aneksu antyspreadowego, nie może osłabić pierwotnej pozycji konsumenta. Wynika z tego, że kredytobiorca ma prawo dochodzić stwierdzenia nieuczciwych warunków zawartych w jego pierwotnej umowie kredytowej.
Nie można redukować tylko części niedozwolonych klauzul o ich wadliwą treść
Nie jest możliwe częściowe modyfikowanie klauzul niedozwolonych zawartych w umowach kredytowych a jedynie ich całkowita eliminacja. Częściowa eliminacja klauzul niedozwolonych zawartych w umowie kredytowej zmienia istotę klauzul w ich pierwotnym brzmieniu a to jest niedopuszczalne. W ten sposób TSUE odniósł się do specyficznych zapisów w umowach banku GE Money, które w zakresie zasad określania kursów walut odwołują się do założeń: „kurs średni NBP + marża banku”. Z treści orzeczenia jednoznacznie wynika, że wyeliminowanie elementu w postaci „marży banku” prowadzi do tego, że upada cała klauzula, a za nią w całości indeksacja. Z uzasadnienia wyroku wynika, iż kolejny raz TSUE potwierdził, iż nie ma możliwości uzupełninia umowy i zmiany jej treści na podstawie przepisów dyspozytywnych. Przykładowo nie można zastąpić nieuczciwych warunków zawartych w umowie kredytowej dotyczących kursu kupna i sprzedaży waluty CHF jakimś innym, umownym kursem czy średnim kursem NBP. Oznacza to również, że ustawa antyspreadowa z 2011 r. nie ma znaczenia dla oceny roszczeń kredytobiorców. Nie sanuje ona wadliwych postanowień tkwiących w umowach.
Sąd powinien informować konsumenta o skutkach nieważności umowy
Po wyeliminowaniu całej klauzuli niedozwolonej z umowy kredytowej to sąd krajowy ma zdecydować o jej dalszym losie. Prawo unijne i dyrektywa nie regulują kwestii nieważności umowy i co do zasady nie przewidują tej sankcji, ale ją oczywiście dopuszczają jeśli w ocenie sądu krajowego zachodzi nieważność umowy kredytowej. To sąd krajowy ma zdecydować czy umowa w danym kształcie po wyeliminowaniu z niej niedozwolonych klauzul jest nieważna czy też da się ją wykonywać dalej ale bez tych klauzul niedozwolonych jako kredyt złotowy +LiBOR + marża banku – czyli odfrankowić. Jeżeli sąd krajowy uważa że taką umowę kredytową należy unieważnić i służy to ochronie konsumenta, który też tego chce, to dyrektywa 93/13 nie sprzeciwia się nieważności umowy. Sąd krajowy ma obiektywnie ocenić czy taką umowę należy unieważnić czy odfrankowić. Sąd w każdym wypadku musi poinformować konsumenta o skutkach prawnych nieważności, nawet jeśli konsument jest reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika. O skutkach nieważności umowy zdecyduje sąd krajowy. Sąd Najwyższy w swojej uchwale w dniu 11 maja bieżącego roku może jasno wskazać jakie są skutki nieważności umowy kredytowej w świetle prawa krajowego.
Wynagrodzenie za korzystanie z kapitału- TSUE nie wypowiedział się bo sąd krajowy o to nie zapytał
Podkreślić należy, że TSUE nie odniósł się w sposób bezpośredni do kwestii wynagrodzenia za korzystanie z kapitału po unieważnieniu umowy ponieważ nie tego dotyczyło pytanie Sądu Okręgowego w Gdańsku. Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem TSUE nie można uznać, że banki mają prawo do dochodzenia wynagrodzenia za korzystanie z kapitału po unieważnieniu umowy z winy banku, który wprowadził do umowy nieuczciwe klauzule. TSUE w swym uzasadnieniu podkreślił, że stwierdzenie nieważności umowy kredytowej po wyeliminowaniu z niej niedozwolonych klauzul zgodnie z wolą konsumenta nie może być w następstwie karą dla konsumenta i musi przywracać stan faktyczny i prawny taki, jakby w umowie od początku nie było postanowień nieuczciwych. Z tego pośrednio wynika, iż bankom nie będzie przysługiwało wynagrodzenie za korzystanie z kapitału od konsumenta.
Podsumowanie
Sąd może badać nieuczciwy charakter klauzuli indeksacyjnej w umowie, nawet jeśli umowa była aneksowana. Jeśli sąd krajowy uzna nieuczciwość klauzuli indeksacyjnej, musi z urzędu sprawdzić, czy umowę da się utrzymać, czy trzeba stwierdzić jej nieważność.
O już kolejny dobry wyrok dla frankowiczów, nie odpowiada w sposób szczegółowy na zadane pytania, raczej zakreśla ramy i wytyczne dla sądu krajowego, ale potwierdza dotychczasową korzystną linię orzeczniczą. Orzecznictwo, pomimo pojawiających się czasem rozbieżności w zakresie orzekania, jest już co do zasady ugruntowane, ponieważ obecnie frankowicze wygrywają w sądach w ponad 90 proc.
Dotychczasowe orzecznictwo TSUE- zapewnienie szerokiej ochrony dla konsumenta zgodnie z dyrektywą 93/13
Rolą sądu krajowego jest obowiązek kontroli zapisów umownych pod kątem ich abuzywności z urzędu (Océano Grupo Editorial, C-240/98, Radlinger i Radlingerova, C-377/14). Sąd krajowy nie jest uprawniony do zmiany postanowienia abuzywnego Pannon (GSM, C-243/08; Pereničová i Perenič, C-453/10, Unicaja Banco i Caixabank, C-482/13, C-484/13, C-485/13 i C-487/13, Gutiérrez Naranjo i in., C 154/15, C 307/15 i C 308/15). Rolą sądu krajowego jest tylko i wyłącznie wykluczenie stosowanie nieuczciwego postanowienia umowy i ocena czy taką umowę po wyeliminowaniu niedozwolonych klauzul da się utrzymać czy nie. Sąd nie jest również uprawniony do rekonstruowania umowy (Banco Espanol de Credito, C-618/10), ponieważ przedsiębiorcy byliby wtedy zachęcani do stosowania postanowień abuzywnych, wiedząc, że umowę po ich wyeliminowaniu uzupełni sąd krajowy.
Wyrok z dnia 22.04. 2021 r. C-485/19 przesądził kolejny raz iż termin przedawnienia roszczeń konsumenta rozpoczyna swój bieg dopiero z chwilą dowiedzenia się przez niego, iż jego umowa zawiera niedozwolone klauzule abuzywne. Najczęściej będzie to data złożenia reklamacji do banku, wezwania do zapłaty, albo złożenia pozwu do sądu. Powyższy wyrok przesądza również o braku podstaw prawnych zarówno banku jak i konsumenta po unieważnieniu umowy kredytowej przeciwko możliwości wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.
Kwestia którą ma się zająć Sąd Najwyższy w dniu 7 maja i 11 maja 2021 r. to termin przedawnienia roszczeń restytucyjnych w postaci domagania się przez bank zwrotu wypłaconego kapitału kredytu po unieważnieniu umowy kredytowej. Sąd Najwyższy zadecyduje czy to będzie termin 3-letni liczony od daty wydania wyroku, czy od daty zakwestionowania przez kredytobiorcę będącego konsumentem ważności umowy kredytowej, czy od daty wypłaty kapitału przez banku. Zgodnie z prawem krajowym w świetle art 58 k.c. termin 3 letni powinien być liczony od daty wypłaty kapitału przez bank, albowiem stwierdzenie nieważności umowy kredytowej następuje ex lege i ab initio, tj. od samego początku a nie ex tunc czyli z mocą wsteczną od jakiegoś zdarzenia w tym wypadku oświadczenia woli kredytobiorcy.
#sandrasobanska #frankowicze #pozwyfrankowe #TSUE #wyrokfrankowy #kredytCHF #kredyty #indeksowany #denominowany #franki
adwokat
Sandra Sobańska-Drexler